Antraks (bedrenica)

Antraks ili bedrenica je visoko zarazna bolest životinja, posebno preživača, koja se na čovjeka prenosi kontaktom sa životinjama ili njihovim proizvodima, a njen uzročnik je Bacillus anthracis, gram-pozitivni, fakultativno anaerobni, inkapsulirani štapić.

Spore bacila antraksa mogu godinama ostati žive na pašnjacima i u zemlji. Urin i fekalije bolesnih životinja sadrže velike količine bacila kojima se pašnjaci kontaminiraju, a spore mogu u njima ostati desetljećima. Ako se uginula životinja preplitko zakopa, spore izbijaju iz zemlje u proljeće na mladoj travi jer ih krtice, gliste i druge životinje izruju na površinu. Inače spore su prisutne i na koži životinja, vuni ovaca, konjskoj dlaci i struni, a katkad i na nekim industrijskim biljkama sa Srednjeg istoka.

Oblici antraksa

Kožni oblik antraksa ili bedrenice nastaje samo kod čovjeka nakon prodora bacila ili spora u kožne abrazije. Ovdje se bacili umnožavaju i na koži dolazi do postupnih promjena, dok se ne stvori tamna pustula s izraženim crnim centrom (crni prišt, pustula maligna). Spore kliju u tkivu, a sam rast vegetativnih oblika očituje se u stvaranju želatinoznog edema i kongestije. Može se javiti lokalna limofodenopatija, ponekad uz malaksalost, mialgije, glavobolju, vrućicu i povraćanje.

Plućni antraks nastaje aerosolom, nakon inhalacije spora, a često se događa prilikom sortiranja vune, prerade konjske strune za četke ili sušenjem skinute kože bolesnih životinja. Početni simptomi su podmukli i oponašaju gripu. Vrućica raste, a kroz nekoliko dana razvija se teški respiacijski distres praćen cijanozom, šokom i komom. Mogu se razviti i hemoragični meningoencefalitis i/ili crijevni antraks.

Crijevni antraks nastaje nakon ingestije nedovoljno termički obrađenog mesa. U crijevnom antraksu oslobođeni toksin izaziva hemoragičnu nekrozu koja se širi na drenirajuće mezenterične limfne čvorove. Slijedi sepsa s mogućim letalnim toksičnim djelovanjem.

Prevencija antraksa

Prevencija antraksa ili bedrenice vrši se antraksnim cjepivom koje je satavljeno od filtrata kulture, a dostupno je osobama koje su izložene većem riziku (vojna lica, veterinari, laboratorijski tehničari, zaposleni u tekstilnoj industriji koji prerađuju dlaku i dr.). Ponavljana cijepljenja su potrebna za sigurnu zaštitu. Prilikom cijepljenja se mogu javiti lokalne reakcije. Za primjenu u veterini dostupna je živa, toksigena, nekapsulirana, avirulentna, životinjska vakcina.

Liječenje antraksa

U liječenju antraksa koriste se antimikrobni lijekovi - ciprofloksacin, doksiciklin, ili amoksicilin, a u težim slučajevima potrebita je terapija s dva ili tri lijeka - ciprofloksacinom i doksiciklinom te penicilinom, ampicilinom, imipenemom, cilastatinom, meropenemom, rifampinom, vankomicinom, klindamicinom ili klaritomicinom.

Za ishod liječenja izuzetno je bitno da se sa liječenjem započne čim prije jer nepostavljanje točne dijagnoze i odgoda početka liječenja mogu dovesti do smrtnog ishoda.

Literatura:

1. The Merck Manual of Diagnosis and Therapy, Mark H. Beers, Robert S. Porter, Thomas V. Jones, 18th Edition, Merck Research Laboratories 2006
2. Medicinska bakteriologija, Henrik Weisglass, drugo izdanje, JUMENA Zagreb 1989